A Filosofía que deu sentido aos individuos e grupos humanos foron e seguen sendo multiformes, variadas, diferentes, complexas:
§
As
culturas antigas organizáronse a partir de
complexas tradicións relixiosas (Exipto, Mesopotamia, China, Xapón, Grecia,
Roma, Culturas Precolombinas) que deron sentido ao dereito, a economía, a
política, a familia, o exército, as relacións sociais.
§
Na
Idade Media a ideoloxía relixiosa cristiá (ou
islámica) perdurou, e a súa filosofía
propia seguiu establecendo normativamente os principios do sentido individual
da vida e da convivencia social, política, económica, militar.
§
No
Renacemento, séculos XVI-XVII, iníciase unha lenta
evolución en que se substitúe a ideoloxía relixiosa por unha filosofía
racionalista que culmina na orde social da modernidade democrático liberal.
§
No
século XIX novas filosofías comunitaristas
(historicismo, anarquismo, socialismo-marxista) trataron de reorganizar a orde
social de acordo coa súa idea da autenticidade filosófica, instaurando unha
nova orde social, xurídico, económico, político.
§
Na
sociedade moderna conviven as ideoloxías.
As culturas antigas
eran monolíticas, respondían a unha ideoloxía única. Hoxe hai
unha convivencia e integración de sistemas culturais nunha mesma
sociedade.
En sociedades como América ou Europa conviven
relixións, diversas confesións cristiás, filosofías non relixiosas, concepcións
filosóficas non coincidentes sobre a sociedade,a economía.
Existe unha filosofía que permita a convivencia? É unha convivencia puramente pragmática?
FILOSOFÍA DA TECNOLOXÍA
Ten
algo que ver a tecnoloxía coa filosofía?
A
filosofía da tecnoloxía explícanos esta relación.
A tecnoloxía ou a
acción tecnolóxica supón coñecemento (ciencia), técnicas de aplicación
(ciencia, tecnoloxía) e sistemas de xestión tecnolóxica (organización do
coñecemento, produción e distribución social da tecnoloxía)
A acción tecnolóxica depende da filosofía por
estas razóns:
1. Hai
filosofías da tecnoloxía : sistemas culturais,
relixiosos, filosóficos e autores pensaron a tecnoloxía.
2. O
tecnócrata ten a súa filosofía: os tecnócratas
están condicionados e dependen da súa filosofía persoal.
3. A
tecnoloxía depende da cultura : A tecnoloxía debe
ter en conta as filosofías da sociedade en que actúa.
4. A
tecnoloxía ten a súa propia filosofía: a tecnoloxía debe
ser consciente da súa filosofía.
Por tanto, a acción
tecnolóxica dáse sempre dentro dunha filosofía.
Os tecnócratas son
seres humanos con creatividade, motivación, conciencia moral, necesidade de
sentido e procura de coherencia filosófica ou relixiosa nas súas vidas Coñecer
en profundidade as filosofías da tecnoloxía podería axudar ao tecnócrata, á
tecnoloxía e á súa xestión social a atopar un maior sentido, cohesión humana e
eficacia social.
1.
EXISTEN
DIVERSAS FILOSOFÍAS DA TECNOLOXÍA
·
FILOSOFÍA
CRISTIÁ DA TECNOLOXÍA
Non existe unha única
filosofía cristiá da tecnoloxía, pero a tecnoloxía nace historicamente na
cultura cristiá.
A filosofía da
tecnoloxía de procedencia cristiá admite diversos matices, posturas e
valoracións. Con todo, pódense destacar 3 influencias do cristianismo no
desenvolvemento tecnolóxico:
1. A filosofía
judeo-cristiá da natureza ao desacralizar e desanimizar os fenómenos
naturais, favoreceu o desenvolvemento da creación tecnolóxica. A natureza
convértese en materia profana que permite a súa manipulación.
2. A filosofía
cristiá do traballo ao valorar o traballo manual como modo de culto a Deus
(ex. A Regra Benedictina) serviu como acicate para a tecnoloxía (ex. Reloxo
Mecánico dos Benedictinos)
3. A filosofía cristiá do home ao
dignificar a actividade humana como exercitación co-creadora con Deus, permitiu
comprender a tecnoloxía como unha maneira de continuar a obra creadora de Deus.
E permite concibir o desenvolvemento tecnolóxico como unha construción
progresiva do Reino de Deus, que poida eliminar a pobreza, o sufrimento e a
inxustiza.
·
FILOSOFÍA
SOCIAL-MARXISTA DA TECNOLOXÍA
Para Marx a tecnoloxía é unha arma na loita de
clases, e nunha sociedade de clases a tecnoloxía non é neutral politicamente.
Consideran que baixo o capitalismo (sociedade
de clases) a tecnoloxía é non-neutral politicamente: pode ser usada polos
burgueses para oprimir ao proletariado ou para que os proletarios rebélense e
inicien a revolución. A tecnoloxía recuperaría o seu valor só dentro dunha
sociedade sen clases coa propiedade tecnolóxica en mans da sociedade.
A filosofía marxista
foi considerada como determinista, por afirmar que as forzas de produción (a
infraestrutura) determinan á sociedade, as ideas, etc. (a superestructura).
·
FILOSOFÍA
DA TECNOLOXÍA NA MODERNIDADE-LIBERAL
A tecnoloxía como
motor do desenvolvemento e o cambio social. Desenvolvemento e innovación
tecnolóxica liberal como clave do Progreso.
Iníciase coa
Revolución Industrial no s.XVIII, momento no que a creación tecnolóxica
convértese no factor predominante do cambio social e en configurador da
estrutura social: por primeira vez na Historia as cidades comezan a presentar
unha paisaxe totalmente artificial (ex. Chicago a principios do XX).
Debido a esta preponderancia da tecnoloxía
fronte a outras realidades, desenvólvese a tese (filosófica e sociolóxica) do determinismo tecnolóxico, que subxace a
toda a creación tecnolóxica da modernidade-liberal, e que identifica “nova e máis tecnoloxía” con “Progreso
social e humano”
Na actualidade, os
conceptos máis utilizados na Filosofía da tecnoloxía desta corrente son INNOVACIÓN e RISCO.
A procura da
innovación constitúese no pivote da economía capitalista e global, e a
sociedade do risco desenvólvese como froito da mesma.
Como exemplo de
filosofía da técnica nun autor de influencia decisiva na nosa cultura.
Ortega é considerado como
un dos primeiros filósofos que, adiantándose ao seu tempo, comprendeu a
necesidade de estudar filosóficamente a tecnoloxía. E el faio desde un contexto
antropolóxico, mentres que Heidegger e Dessauer farano desde a metafísica, e
Bunge desde a epistemoloxía.
A tecnoloxía está
para Ortega en relación directa co que significa ser humano. O home é
esencialmente técnico, debido a un primeiro trazo antropolóxico: a súa natureza
ontológicamente aberta.
Non existe unha “natureza
humana” dada dunha vez para sempre, senón que o home ten que crearse así mesmo
e elixir entre infinitud de posibilidades (ex. Hidalgo, Gentleman). Crearse así
mesmo, supón non só construción material, senón tamén creatividade espiritual.
En realidade, para
Ortega a invención espiritual precede á material, posto que esta constitúese
para facer posible aquela.
“Mentres viva o home,
habemos de considerar a súa técnica como un dos seus trazos constitutivos
esenciais, e temos que proclamar a tese seguinte: o home é técnico.
Ortega opina que a tecnoloxía é necesaria por
un segundo trazo antropolóxico: o desexo de benestar e o extrañamiento con
respecto á natureza. A técnica é así unha reforma da natureza que evita,
precisamente, que o home senta esas necesidades que esta lle impón, creando
unha segunda natureza. O ser humano non se adapta á natureza, senón que
adapta a natureza ao ser humano a través da técnica.
É
dicir, a técnica sempre é creación do superfluo. Con
todo, Ortega pensa que houbo unha verdadeira evolución da técnica, que el
divide en 3 etapas:
1. A técnica do azar
2. A técnica do
artesán
3. A técnica do
técnico
2.
A
FILOSOFÍA DO TECNÓCRATA
Os tecnócratas son
seres humanos cunha inevitable filosofía.
- Hai puros
tecnócratas da modernidade liberal.
- Hai tecnócratas
marxistas, islámicos, cristiáns.
A acción tecnolóxica como tal depende da
acción do tecnócratas. Pero, é a xestión da tecnoloxía consciente da filosofía
dos tecnócratas que a condicionan?
3.
A
tecnoloxía depende da cultura
Os tecnócratas non deben esquecer que a súa
filosofía debe ter en conta a filosofía da cultura na que eles innovan, posto
que son, por así dicir, os sociólogos-enxeñeiros que ao deseñar a tecnoloxía
están a deseñar ao mesmo tempo un tipo definido de sociedade.
A sociedade e a súa cultura condicionan a
tecnoloxía que se produce, a tecnoloxía que se consome e a reacción social
fronte á tecnoloxía.
4.
A
tecnoloxía ten a súa filosofía
Os tecnócratas teñen
a súa filosofía: modernidade, marxismo, islamismo.Pero, ten a tecnoloxía como tal o seu filosofía? As tecnoloxías
responderán á filosofía do seu momento cultural: haberá así tecnoloxía da
modernidade, marxista, islámica. Pero, se a tecnoloxía que se fai depende das
“filosofías” e se quere saber que, como e por que actúa dun certo modo, parece
necesario que cada tecnoloxía pregúntese desde que filosofía propia está a
construírse no seu contexto cultural concreto.
En que filosofía está hoxe globalmente a tecnoloxía do
mundo occidental?
Que principios ten a “Filosofía” da modernidad?
1. A filosofía da
modernidade consiste en considerar que a sociedade ten múltiples filosofías e
que a “filosofía da convivencia” debe ser neutra ideolóxicamente. A súa
filosofía é, pois, que a sociedade non ten “filosofía” senón “regras de
convivencia”.
2. A regra
fundamental é a liberdade, o liberalismo: liberdade de coñecemento, de técnica
e de empresa. A lei da oferta e a demanda fará que prospere só canto sexa útil
para a sociedade. Créase así o marco para a “creatividade burguesa” protexida
por un estado filosóficamente neutro.
3. A acción
tecnolóxica é a aplicación do coñecemento á utilidade social. Por iso, dentro
da filosofía da modernidade, aplicouse a responder as demandas naturais
existentes, ou a crealas arfifialmente, ou a responder as demandas empresariais
orientadas á produción, ao beneficio e ao crecemento.
4. O estado mínimo
filosóficamente neutro da modernidade induce así unha acción tecnolóxica
filosóficamente neutra que se move pola lóxica da utilidade- beneficio. O resultado
é a tecnocracia: unha sociedade cuxa filosofía son “regras”, con gran “actividade
creativa” xustificada polo ensaio-erro, pero sen norte filosófico.
A filosofía tecnocrática produce consecuencias
inevitables da acción tecnolóxica?
1. É tecnoloxía cega
ás necesidades naturais profundas: se non ten “filosofía” o seu único criterio
é o “tanteo” por oferta-demanda, ensaio-erro e beneficio.
2. Non recibe orientación filosófica do estado
da modernidade: este non pode orientar filosóficamente á tecnoloxía porque a súa única “filosofía” é
que a tecnoloxía mesma, por tanteo, atopa que é beneficioso para a sociedade.
3. Tende a crear as
necesidades artificialmente e controlar a sociedade: cega ás necesidades
profundas, tende a crear a demanda e controlar a sociedade.
4. Perde cohesión e
integración social: a sociedade sente atada polo consumo, incomprendida nos
seus desexos profundos e dominada.
5. É obxecto de
crítica crecente: de parte da filosofía política, sociedade, relixións. Vese á tecnoloxía
como un macropoder insensible á pobreza, a xustiza, a liberdade, a
solidariedade.
6. Crea unha mala conciencia crecente no
tecnócrata: ten a “mala conciencia” de usar un poder descomunal sen “filosofía
profunda?”por puro utilitarismo.
7. Reacciona con
atraso histórico tentando promover os “códigos de boa conduta”, a “sustentabilidade”.
A acción tecnolóxica depende así da súa “filosofía
liberal” de feito.
QUE DI A FILOSOFÍA DA TECNOLOXÍA Á TECNOLOXÍA?
Dille que debe
coñecer:
- As grandes filosofías
da tecnoloxía para enriquecerse.
- A “filosofía”
profunda dos tecnócratas que fan tecnoloxía.
- O condicionamento
envolvente das filosofías das culturas.
-A “filosofía” de
feito aplicada polas corporacións tecnolóxicas.
A filosofía da
tecnoloxía fainos coñecer, pois, o ámbito filosófico envolvente que fai nacer,
constitúe e condiciona inevitablemente a acción tecnolóxica.
A tecnoloxía envolta
e condicionada pola filosofía.
A tecnoloxía está de
feito envolta na trama filosófica da historia:
1. A humanidade segue
movida por importantes convulsións filosófico-ideolóxicas.
2. Os tecnócratas e as corporacións
tecnolóxicas teñen a súa propia filosofía.
3. A acción tecnolóxica depende das filosofías
das culturas en que actúa.
Que debería facer a tecnoloxía para obrar coa filosofía
como o fai coa ciencia?
Que debe non facer
e que debe facer a tecnoloxía?
Como pode a filosofía da tecnoloxía contribuír á tarefa
esencial da filosofía da humanidade?
QUE DEBE NON FACER
- Dirixir
tecnocráticamente a historia: esta é obra do home, da sociedade, da política e
da economía.
- Controlar a
filosofía dos tecnócratas: esta é libre e persoal. Identificarse cunha
filosofía exclusiva ou con algunha filosofía presente na sociedade
(liberalismo, marxismo, cristianismo, islamismo )
- Identificar
tecnoloxía con filosofía, xa que a tecnoloxía como tal é neutra aínda que poida
e deba harmonizarse con diversas filosofías da tecnoloxía posibles.
-
Encapsularse na tecnocracia e inhibirse do filosófico.
QUE DEBE FACER
- Comprometerse a
tarefa filosófica da humanidade: o potencial financeiro das corporacións
tecnolóxicas non debe illarse da inquietude universal polo filosófico,
ideolóxico, político, pola liberdade, a pobreza, a xustiza, a solidariedade.
- Fomentar a filosofía
dos tecnócratas para que constrúan como persoas libres “a súa filosofía” e
para que motive o nivel cualitativo ético-moral da súa actuación tecnolóxica
persoal.
- Fomentar na
sociedade a produción libre e diversificada de filosofías e o diálogo social,
político, cultural e económico entre elas.
- Fomentar as
filosofías da tecnoloxía, conectada con estas filosofías, de tal maneira
que a acción tecnolóxica obre con sentido natural, biolóxico, humano e social.
- Organizar o
deseño de estratexias de actuación persoal, corporativa e intercorporativa para
alcanzar estes obxectivos.
Cal podería ser, por tanto, a estratexia filosófica da
tecnoloxía?
Como pode contribuír o mundo tecnolóxico á filosofía? Que
nos di a filosofía da tecnoloxía sobre o seu compromiso filosófico?
ESTRATEXIAS
FILOSÓFICAS DA TECNOLOXÍA
- Crear a conciencia
de que a tecnoloxía (coñecemento, técnica, xestión) ten a responsabilidade de
converterse en protagonista independente comprometido coa historia humana.
- Implementar medios
para impulsar esta conciencia entre dirixentes e tecnócratas no marco ético
social dos códigos de conduta e compromisos sociais.
- Impulsar a creación
de asociacións diversificadas e plurais de grandes corporacións tecnolóxicas
que financien institutos demoscópicos e de investigación que se convertan en
observatorios sociais e produtores cualificados, independentes e creativos de
filosofías e filosofías da tecnoloxía?.
- Coordinar con estes
institutos as corporacións de tipo medio para difundir en cadea propostas e
ideas enriquecedoras.
- Alagar a sociedade
dunha proliferación de ideas serias e
ben deseñadas para ser discutidas e contribuír a resolver os problemas sociais.
Na actualidade
O avance da
humanidade resolveu problemas e ampliado o benestar ante todo no Primeiro Mundo
Pero a fame, a pobreza persistente, a demografía, o terrorismo, as guerras
continuas e outros problemas escurecen o noso camiño na historia.
Pensemos que a Humanidade entrase nun futuro
tempo de convulsións.
Imaxinemos como
xulgariamos o mundo tecnolóxico se permanecese cego, guiado só pola tecnocracia
e a pura lóxica do tenteo utilitarista, Sen participar como protagonista
destacado, sen achegar ideas á resolución dos dramáticos problemas do mundo.
Imaxinemos, ao
contrario que o futuro non fóra de convulsión porque o esforzo de reflexión, en
que participase con destacado protagonismo o mundo da tecnoloxía, permitise
unha evolución cara á paz, a xustiza e a solidariedade.
A historia humana dos
últimos séculos está chea de guerras e dramáticas convulsións sociais de todo
tipo.
Na actualidade o avance da humanidade resolveu
problemas e ampliado o benestar ante todo no Primeiro Mundo .Pero a fame, a
pobreza persistente, a demografía, o terrorismo, as guerras continuas e outros
problemas escurecen o noso camiño na historia.
Pensemos que a Humanidade entrase nun futuro
tempo de convulsións. Imaxinemos como xulgariamos o mundo tecnolóxico se
permanecese cego, guiado só pola tecnocracia e a pura lóxica do tanteo
utilitarista, sen participar como protagonista destacado, sen achegar ideas á
resolución dos dramáticos problemas do mundo.
Imaxinemos, ao
contrario que o futuro non fóra de convulsión porque o esforzo de reflexión, en
que participase con destacado protagonismo o mundo da tecnoloxía, permitise
unha evolución cara á paz, a xustiza e a solidariedade.
Non sería isto mellor para a mesma prosperidade da
Tecnoloxía?
11/20/2016 10:06:00 p. m.
Alejandro Fernández Meiriño
