Matou a ciencia á filosofía?

DÚAS VISIÓNS

·         Non tan morta

o cosmólogo Stephen Hawking declarou con gran aparello eléctrico que ?a filosofía morreu?, o que deixou de pedra aos filósofos e seguramente aos mortos. Pero fixar en que todos eses dardos venenosos non son expresións científicas, senón filosóficas, e que por tanto se autorrefutan como un paradoxo.

Que quere dicir Hawking con iso de que a filosofía morreu? Quere dicir que as cuestións fundamentais sobre a natureza do universo non poden responderse sen os datos masivos que emerxen dos aceleradores de partículas e os telescopios xigantes. Quere dicir que a pregunta ?por que estamos aquí?? queda fóra do alcance do pensamento puro. Quere dicir que o progreso do coñecemento é escravo dos datos, que a súa única servidume é a realidade, que cando unha teoría falla a culpa é do pensador, nunca da natureza. Un físico teórico sabe mellor que ninguén que, a pesar de que a ciencia é só unha, hai dúas formas de facela: xeneralizando a partir dos datos e pedindo datos a partir das ecuacións. Einstein traballou da segunda forma, pensando de arriba abaixo. Pero ese motor filosófico tamén lle conduciu aos seus grandes erros, como a negación das esmagadoras evidencias da física cuántica co argumento de que ?Divos non xoga aos dados?. Como lle respondeu Niels Böhr: ?Non digas a Deus o que debe facer?.

A ciencia non matará á filosofía: só á mala filosofía.

·       Unha cooperación fecunda

A filosofía é un saber que se ocupou secularmente de cuestións radicais, cuxas respostas se atopan situadas máis aló do ámbito da experimentación científica. O sentido da vida e da morte, a estrutura da realidade, por que falamos de igualdade entre os seres humanos cando biológicamente somos diferentes, que razóns existen para defender dereitos humanos, como é posible a liberdade, en que consiste unha vida feliz, se é un deber moral respectar a outros aínda que diso non se siga ningunha ganancia individual ou grupal, que é o xusto e non só o conveniente. Os seus instrumentos son a reflexión e o diálogo ben argumentado, que abre o camiño cara a ese “uso público da razón” na vida política, sen o que non hai cidadanía plena nin auténtica democracia. O exercicio da crítica fronte ao fundamentalismo e ao dogmatismo é o seu aliado.

Nas súas épocas de maior esplendor a filosofía traballou de xeito conxunto coas ciencias máis relevantes, e foi a fecundación mutua de filosofía e ciencias a que logrou un mellor saber. Porque a filosofía que ignora os avances científicos pérdese en especulacións baleiras; as ciencias que ignoran o marco filosófico perden sentido e fundamento.

Hoxe en día son especialmente as éticas aplicadas á política, a economía, o desenvolvemento, e tantos outros ámbitos as que mostraron que o imperialismo dun só saber, sexa o que for, é estéril, que a cooperación segue sendo a opción máis fecunda. 

Posted in: Filosofía e Tecnoloxía