O ser humano como obxecto.

A ciencia marca hoxe máis que nunca as nosas relacións, e desde ese lugar de preponderancia adoptou como práctica habitual experimentar sobre seres humanos. Isto suscita unha pregunta difícil de responder:  é ético experimentar con humanos?

O home non pode crear da nada, se non sería Deus. A pregunta actual é que clase de creación é esa cuxo destino é a destrución. Só hai vida á conta da morte? Só podemos manternos vivos matando?

A tecnoloxía  o levar adiante esta tensión creadora que é no que consiste a vida do home, é o que a pon fronte á obrigación de responder polos seus actos, é dicir de actuar eticamente e é o que atopamos violado permanentemente na investigación con humanos na actualidade.

Unha pregunta crave para poder iluminar a relación da ética coa investigación, especialmente aquela que afecta directamente a humanos por intervir nelas, é que é o que move hoxe a investigar,  cal é “o fin”, o obxectivo, das investigacións? Sabemos que a modernidade uniu definitiva e intimamente a ciencia á técnica cando se expuxo como fin do coñecemento a transformación do mundo. A partir de alí técnica, ciencia e progreso conforman o elam que vigoriza a historia.

A investigación científica vén crecendo sobre todo asociada a cuestións médicas: Biotecnoloxía, xenética, farmacoloxía, nanotecnoloxía, aplicación de diferentes enerxías ao diagnóstico e a terapéutica, etc. O auxe alcanzado pola investigación científica nos círculos médicos, alimentada polos grandes investimentos que a sostén e impulsa, ponnos na actualidade fronte a problemas que aínda que non son novos, son máis graves polo nivel e a dimensión do dano que poden producir sobre aqueles que participan do proceso como obxectos de investigación.

Ata o século XIX a investigación sobre humanos afectaba a pouca xente; para experimentar usábase a seres que se consideraban subhumanos como os “condenados”, e a inquietude polo respecto que se debía a esas persoas preocupaba só a algúns poucos pensadores. Pero aínda que hoxe a humanidade ten no seu haber varias declaracións e pactos, en que recoñece os dereitos de todas as persoas a ser respectadas como tales , séguese recrutando por centos a sans e enfermos para investigacións de todo tipo. Dáse con todo un agravante: que o coidado con que eran tratadas noutros tempos, cedeu á despreocupación, desde o suposto que non hai ningún impedimento ético en investigar sobre humanos. Pero temos dereito a investigar sobre humanos? é ético facelo?

A mera pregunta xera escozor considerada desde o punto de vista do futuro da investigación científica, será posible, en efecto, o desenvolvemento e crecemento das ciencias médicas sen esta práctica? Pensemos que a experimentación con humanos é a fase decisiva en calquera investigación científica actual. O medicamento ou máis ben os investigadores, prefiren ignorar moitas veces o custo deses “avances”, o custo sobre todo en vidas humanas.

Pero a reflexión ética obríganos a preguntarnos se todo isto é bo, e se é debido usar seres humanos para experimentacións científicas. De feito un primeiro tribunal internacional entre 1945 e 1949, en Nurenberg, condenou como crimes da humanidade ás experiencias con humanos feitas por científicos en campos de concentración alemáns, durante a segunda guerra  Mundial.

Non é posible pensar a ciencia hoxe como un coñecemento que busca soamente coñecer.

A ciencia perde o seu carácter de mero coñecemento cando troca a súa finalidade: meramente coñecer, pola de cambiar o imperfecto por perfecto. A tecnoloxía fai exactamente o mesmo.

Que pasa cando un humano é introducido no proceso instrumental a que se ve reducida a ciencia? non se torna el tamén nun instrumento? non pasa a ser un obxecto de experimentación útil para verificar unha hipótese? non perde seica o seu carácter de suxeito e convértese de inmediato en obxecto? Non perde o propio da súa condición humana que é constituír mundos desde un corpo espazo-temporal? Cando é utilizado para unha investigación, sexa para comprobación, comparación, observación, medida, o humano convértese en obxecto de experimentación, en instrumento, medio, para conseguir un fin, calquera dos fins enunciados: o coñecemento, a tecnoloxía, ou a ganancia monetaria. Adquire condición de obxecto de experimentación e perde o seu carácter de suxeito.

Cantos enfermos morreron experimentando antes de que se establecesen as actuais técnicas de transplante? A que nivel mesmo estas poden garantir o éxito? Cantas mulleres enférmanse e morren aínda hoxe tentando ter un fillo cos métodos de fecundación artificial? .

Que pasaría se en Auschwitz fíxose algún descubrimento revolucionario? Que é o que autoriza ao uso de humanos na experimentación científica? Cal é a súa xustificación ética

A investigación con humanos non pode ser tomada como algo debido de seu. Habemos de entender que só podemos realizala baixo condicións estritas de respecto ao que se presta a iso, de coidado por el, xa que ao estar sometido a unha experimentación a súa vulnerabilidade acrecéntase. Non basta co consentimento informado. Este pode manipularse para a obtención do propio beneficio e non necesariamente está apoiado sobre o ben común.

Aquilo que se busca experimentar debe contar con todas as garantías de ser benéfico para a persoa que vai experimentalo, esta é unha condición ineludible. O que está en xogo é a saúde das persoas cando non mesmo a súa vida. Ningún beneficio económico pode xustificar poñer en risco a vida nin sequera a saúde dunha soa persoa

 Canto vale a saúde dunha persoa? canto vale unha vida? É inmoral cuantificalo,  poñer sobre a balanza moral algo que puidese compensala. Poñer en risco a un ser humano mesmo co seu consentimento, para beneficio dun terceiro, é faltarlle o respecto, desvalorizalo como persoa, usalo como un útil, descoñecer a dignidade que lle é debida.

Cal é a xustificación dos que se prestan, en todas partes do mundo para usar innoblemente ás persoas para o propio beneficio (o magro propio beneficio) e o beneficio dos grandes capitais transnacionales (abundantes beneficios alleos) nas miles de investigacións que se realizan diariamente?

Xeralmente a xustificación é o beneficio á humanidade, o beneficio aos enfermos, o progreso da ciencia, a lexitimidade da ganancia dos que lucran coa saúde. Vimos a que nivel todo iso é cuestionable.

Como sociedade, como individuos que conforman esa sociedade temos obrigacións que se manifestan como dereitos, fronte á pobreza, remediala non usala, fronte á ignorancia  educar, non aproveitarnos dela, fronte á enfermidade, curala ou mellorala, non manipular ao enfermo para que se converta nun “caso” dun protocolo científico.

Posted in: Filosofía e Tecnoloxía